De grutto
Biotoop verkwanseld. Als iemand in een groene tuin een vogelhuisje ophangt duurt het vaak maar even of er zit al een nieuwsgierige koolmees in te loeren. Een nieuwe oeverzwaluwwand trekt vaak in het eerste jaar al broedgevallen. Zelfs op bedrijventerreinen hoeft maar een klein stukje riet in een slootje te staan en de kans is groot dat er een kleine karekiet of rietzanger zit te broeden. Zet een stukje land onder water en verwonder u wat voor aantrekkingskracht dit op vogels heeft. Is een biotoop geschikt, dan komen er vogels op af. Dit geldt ook voor weidevogels.
‘Friesland verkwanselt zijn natuur, het is de hoogste tijd voor een ommekeer’, vindt het Wereld Natuur Fonds. Het stond in juli in de krant. Sinds 1975 is Fryslân 90% van zijn weidevogels kwijt. Wát een antireclame voor het Friese land. Onze provincie past slecht op zijn natuur. Het is angstwekkend stil in het voorjaar. Een zogenaamde ‘stille maaitiid’ volgens hoogleraar Theunis Piersma. Achteruitgang van soortenrijkdom gaat vaak hand in hand met verschraling van taal en cultuur. Initiatiefgroep ‘Kening fan ‘e Greide’, nu al actief in de Skriezekrite Idzegea, heeft het idee om een 2000 hectare groot weidevogellandschap rond Aldegea, Heech en De Gaastmar als een soort proeftuin compleet met hoge waterpeilen in te richten. Waar de ecologische waarde de boventoon voert. Een gebied met natte percelen en kruidenrijk grasland. Goed voor het landschap, goed voor vogels, maar ook goed voor boeren. De Friese politiek heeft de moderne landbouw nooit een strobreed in de weg gelegd. De teruggang lag bovendien toch aan de predators? Misschien wordt de ‘Kening fan de Greide’ na de kritiek van het WNF in Fryslân nu ook echt als een Koning behandeld.
Fijne dág nog. Wat vind ik dat nou fijn. Nou, dat u “een fijne dág nog” zei. En, dat hoor ik meteen, u meent het ook. Ik zeg het zelf áltijd. Mijn werkgever eist dat ik de klant “een fijne dag nog” wens, maar ik vind iemand “een fijne dag nog” wensen ook zelf heel fijn. Want zelfs al zijn mijn klanten kwaad en ontevreden, als ik ze een “en een fijne dag nog” wens, vinden ze dat fijn. Toch? En dan voel ik mijzelf ook fijn. Fijn hè? Nou, een fijne dag nog. Ja, dank u wel hoor, u een nóg fijnere fijne dag nog.
Hynsteblommen
Allernijs. Het gaf luwte, keerde de ballen en was een broedgebied voor vogels. Waarom werd rond het sportveld de natuurlijke buffer en overgang naar het Heempark weggekapt? * In blomke krije fan de buorlju is fansels prachtich, mar sáfolle hynstebommen… * Van het grit, waarmee de gaten langs de weg door gemeenten wordt opgevuld, belandt het meeste weer op de weg en dat is link voor motorrijders. * Aan de naamborden te zien komen er steeds meer Engelse bedrijven bij. * “Apport”, klinkt het in het Heempark. De hond blaft terwijl de jongen het energiedrankje leeg drinkt en het blikje in het riet gooit.
Wijs. Het is al weer langer geleden dan we willen, maar op de Sint Jozefschool plachte meester Hylkema, als er weer eens ergens een militaire inval was of oorlog werd gevoerd, te zeggen:
’Ach waren alle mensen wijs, en deden daarbij wel,
de wereld was een paradijs, nu is zij vaak een hel’.
Noard East Súd-West. De weryndieling is no dik oardel jier in feit en Súdwest-Fryslân is troch mûzels en pokken hinne. Natuerlik binne de topfunksjonarissen der better op wurden en sels de keninginne is foarljochte hoe goed it hjir no wol net giet. Mar hoe liket it mei it foardiel foar de boarger? Foar jo en ik. It liket dêrom no in goed momint dat SWF de winst fan it fusearjen fan de fiif gemeenten op de gemeentesiden yn de kranten út de doeken docht. Want dizze siden binne der no noch en berikke folle mear minsken as aansens, at it allinnich digitaal stiet te lêzen. En dan ek yn it Frysk. Is het Noord Oost, Súd-West best? Wy binne benijd.
Sperwers
Sperwers. De natuur steekt toch wonderbaarlijk in elkaar. Bij minder voedselaanbod in het broedgebied van een sperwer (sparwer) is het zo geregeld dat er alleen mannetjes uit het ei kruipen. Omdat mannetjes niet territoriaal zijn gaan ze elders hun geluk en voedsel beproeven. Vrouwtjes zijn wel territoriaal en zullen in gebied waar ze zijn geboren dus ook hun voedsel moeten kunnen vinden.
Allernijs. In Ingelsman is op fakânsje yn Fryslân en rekket oan ‘e praat mei in man. “What do you do for a living?” freget de Ingelsman. De Stânfries ferbrekt him net en seit: “Skriuwer”. * It sil wol altyd in fraach bliuwe wêrom ’t de iene mins syn iten omset yn fet en de oare yn lucht. * Op fakânsje ha wy ek mummy’s besjoen. Mar dat se der no útseagen dat se útseagen nei de dei fan de weropstanning? * Nei ’t it rút fan de ûnderwetterkykhut foar de boufak skjinmakke wie, wiene der wol tweintich fiskjes – readfoarntsjes en bearskes – tagelyk te sjen.
Eend
De Westerein
In wylde ein wenne op it ein fan de einesleat yn de Westerein
Moai no? Sa’n eigen doarp, tusken rûch folk, mar de ein wenne dêr optein
Feroarje dy omkoalen de namme, dy stomkoppen, wat hiene se by ’t ein?
Ien sa’n Wâldpyk waard dûm. Wat wolst no mantsje? Dat lit ik my net sizze
Duvel kom hjir, sil ‘k dy readsnije heite, fuort en daliks en by dizze
Dan wurdt ik mar in Easterein, sei de ein suver op ‘e ein, hjir wol ik dea net lizze
Hans A.