Column

29 januari 2014

in Verhalen

Is tolerantie strijdig met de waarheid?

Bonifatius sloeg de bijl aan de heilige boom van de natuurreligie van de oude Germanen, dat moest hij met de dood bekopen. Het meergodendom wordt in het OT bloedig bestreden in naam van de ene ware god van een zwervend bedoeïnenvolk ergens in Mesopotamië, het gebied van de Eufraat en Tigris, waar Abraham de opdracht kreeg weg te trekken. Zijn god laat zich kennen als iemand die wetten uitvaardigt, offers vraagt (zelfs Abrahams zoon), een Egyptische kindermoord uitlokt. Abraham kon er ook rechtstreeks mee onderhandelen om lot vrij te kopen uit Sodom en Gomorra.

In de wereld van Egypte, het Romeinse Rijk en de Grieken was het meergodendom de natuurlijke orde, evenals bij de oude Germanen.

Guus Kuijer laat zich in zijn tot dusver verschenen twee delen van Genesis en Exodus en de Profeten zijn beeld zien van het merkwaaridge gedrag van de god van het OT. Zelfs de EO kon er waardering voor opbrengen.

Prof. Sijmen Duursma heeft onlangs “Hoe wij één God kregen” gepubliceerd, met als ondertitel ‘oorsprong en ontwikkeling van het monotheïsme’ (2013). Het geeft een overzicht van de oerreligies waaruit het judaïsme, hellemisme, gnostiek, christendom, manicheïsme, islam en bahá’í zich hebben ontwikkeld. De god van het OT was er strikt genomen alleen voor de Joden.

Het NT beschijft in de evangeliën de Joodse wijsheidsleraar Jezus van Nazareth, die de mensen door parabels en gelijkenissen trachtte te overtuigen van de goede weg in het leven. De afstandelijke god van het OT werd door deze profeet in het licht geplaatst van de alledaagse werkelijkheid. In de vierde eeuw hebben de toenmalige meerderheid op het concilie van Nicea niet alleen Jezus tot Gods Zoon verklaard, maar ook een belijdenisgeschift vastgelegd dat in de christelijke kerken tot op vandaag tot de centrale dogmata behoort. De drieëenheid is er als dogma aan toegevoegd. Dit heeft Joden en christenen definitief gescheiden. Pelgrims tochten, Inquisitie en Holocaust zijn enkele uitwassen van deze scheiding. Zelfs in een overwegend katholiek land als Polen is ruim de helft antisemitisch!

Godsdienststrijd is van alle eeuwen, zowel onderling tussen de religies als binnen de godsdiensten. Pretenties van waarheid en de juiste levenswandel gaan hand in hand met uitsluiting, fysieke strijd en intolerantie.

Luisteren naar de waarheid van de oppositie wordt geïnterpreteerd als een zwakte.

Zondag 11 augustus 2013 in de feest tent te Heeg. Ilse van der Pol zong op voortreffelijke wijze een tekst van Fedde Schurer, getiteld ‘In spyltúch bin ik yn Gods hân’. Er werd goedgekeurd gereageerd toen ik enkele tentgangers het omgekeerde van deze tekst voorhield, namelijk ‘God is in spyltúch yn ús hân’. Er is geen gelovige die een identiek beeld, ervaring, mystieke voorstelling heeft van de godheid, ondanks dogma’s en belijdenisgeschriften.

Er is wel een ontwikkeling gaande in het christendom van straffende god (OT) met hel en verdoemenis, zonde en straf, goede werken en onsterfelijkheid (hiernamaals)naar humanitaire waarden van vrede, liefde, rechtvaardigheid, tolerantie en emancipatie. God als persoon verdwijnt eveneens meer uit beeld.

Dan Brown, gevierd auteur van ‘Inferno’ en ‘De Da Vinci Code’, was op bezoek in Nederland, in de Stadsschouwburg van Amsterdam noteerde een redacteur de volgende wijsheid van de schrijver over de vervagende grens tussen religie en wetenschap: “Steeds meer fysici gaan ervan uit dat alle materie gevangenen energie is. En laat nu net in veel oude religieuze teksten gesproken worden over God als energie.” Overigens was het echtpaar Brown vooral geïnteresseerd in de Fries hengstenkeuring te Leeuwarden en de opvoering van de voorstelling ‘Faderpaard’ ontleend aan het gelijknamige gedicht van Tsjêbbe Hettinga. Volgens Kester Freriks was sprake van een geest van vrijheid die deze voorstelling viert.

Het staat een ieder vrij zijn godsbeeld te koesteren, zolang de geest van vrijheid en tolerantie wordt gewaarborgd. Rasartiesten als de dichtersstem van Hettinga, theaterregisseur Jos Thie en de lyrische zang van Nynke Laverman brachten het oerpaard uit ‘sompen fan waard en see’ naar het licht. Kerkleiders en –dienaren kunnen hiervan leren, paus Franciscus is onderweg in de stijl van J.C.

MjvanSt