Ogenschijnlijk heeft het “nee”-referendum over het associatieverdrag met Oekraïne niets te maken met de witwaspraktijken en belastingontduiking en -vermijding zoals blijkt uit de Panama Papers. Het zijn beide legale praktijken en toch zijn het verschijnselen met een gemeenschappelijke noemer. Het speelt in op de huidige trend van antiglobalisering en nationalisme/c.q. populisme. Ik probeer dat in deze column toe te lichten.
Van de 32% opkomst waren 61% nee-stemmers. Afgezien van die merkwaardige 30 procentsregeling een duidelijke uitslag. Gekoppeld aan politieke partijen zijn SP en PVV grote voorstanders van het nee-geluid. Gekoppeld aan opleidingsniveau en inkomen zijn de voor-stemmers vertegenwoordigd in de hogere categorie. Volgens de Geen Peil indieners van het referendum was Oekraïne geen doel maar middel om een anti-Europa en anti-Brussel opvatting te laten klinken. Naast een Grexit en Brexit zou een Nexit tot de mogelijkheden moeten behoren, ondanks negatieve economische gevolgen en problemen op het gebied van milieu, vluchtelingen, veiligheid en terrorismebestrijding die om een internationale aanpak vragen. De grens zou moeten liggen bij de nationale staat, herinvoering van de gulden met als motto: ‘Het eigen volk eerst’. Een tweespalt bedreigt de samenleving en niet slechts in Nederland. Een helder politiek tegengeluid is nauwelijks te horen, waarschijnlijk uit vrees de populistische partijen in de kaart te spelen. Er tekent zich op velerlei gebied (huizen, banen, inkomen en opleiding) een breuk af tussen bevolkingsgroepen (rijk en arm, hoog en laag, perspectief en stilstand). Het CPB (centraal planbureau) voorspelt ook voor 2017 een toename van dit verschil. Het vangnet van sociale voorzieningen (huurtoeslag etc.) brokkelt af; ontslagregelingen, duur van de WW, flexarbeid, de verzorgingsmaatschappij is op z’n retour, het kabinet Rutte II wist 17 miljard te bezuinigen. Ondertussen vloeit er 5 miljard per jaar belasting opbrengsten in handen van rijke ondernemingen en particulieren via belastingparadijzen.
Het topje van de ijsberg van belastingontwijking, -vermijding en -ontduiking is bekend geworden door het lekken van de Panama Papers van het advocatenkantoor Mossack Fonseca. Wereldwijd doken honderden journalisten in de gelekte Papers die de Süddeutsche Zeitung deelde met het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ). Technische informatie omtrent versleuteling, links en wachtwoorden die betrokken journalisten van brokken informatie voorzien laat ik hier buiten beschouwing.
Inmiddels is de IJslandse premier Sigmundur Gunnlaugsson afgetreden; oppositieleider Aleksej Navalny wil dat het Westen Poetin aanklaagd voor corruptie. In Rusland zelf lukt dat nooit omdat er geen sprake is van een onafhankelijke rechtspraak. Multinationals, banken, trustmaatschappijen (brievenbusfirma’s), rijke families en particulieren en zelfs MKB-bedrijven en ZZP’ers maken gebruik van deze “professionele” faciliteiten om belasting te ontwijken. Naast Panama is het hele Caraïbisch gebied besmet met de Britse Maagdeneilanden als toplocatie naast de Seychellen en Samoa. Belastingparadijzen dus; de grootste landen waar de eigenaren zitten van de brievenbusfirma’s: China, Hong Kong, Rusland, V.K., Zwitserland. De belangrijkste kantoren waar de tussenpersonen zitten staan in: Zwitserland, Hong Kong, Panama, Jersey, Luxemburg en V.K., wereldwijd dus.
Het zijn beroepsgroepen met een wettelijk verankerde taak die de publieke belangen moeten laten preveleren boven het commerciële belang van de cliënt, inclusief dat van de eigen beroepspraktijk: advocaten, fiscaal juristen, banken en accountants. Belasting betaal je voor de bijdrage van de infrastructuur, rechtszekerheid en veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg. Door belasting weg te sluizen van de rijken is de gewone man de klos. ‘Zij de lusten wij de lasten’, (Ewald Engelen, de Groene nr.14). Christine Lagarde, directeur van het internationaal monetair fonds (IMF), voorziet ‘gigantische obstakels’ om het probleem van belasting ontwijking aan te pakken en wel vooral doordat staten hervormingen zullen frustreren, met andere woorden het probleem is in alle sectoren in de financiële wereld op staatsniveau wereldwijd ingekankerd als legale activiteit.
Het paracitisme van deze belastingindustrie is niet alleen gevestigd in de Londense City (zie Joris Luiendijks Dit kan niet waar zijn) maar ook brievenbusfirma’s op de Amsterdamse zuidas. In deze industrie gaat het om miljarden. Conclusie: de kleine man, Jan Modaal, wordt gepiepeld; de groeiende populistische afkeer van de elite is gebaseerd op ‘legale’ misstanden. De morele standaarden in de financiële wereld blijken afwezig, inclusief Nederland. Dit maakt kritiek op zogenaamde corrupte landen relatief.
MJvSt