“De euro bedreigt de Europese Unie”, alsdus Nobelprijswinnaar Stiglitz
Oktober is de maand van de Nobelprijzen. Ben Feringa, natuurkundige aan de Rijksuniversiteit Groningen ontving er eentje samen met een tweetal andere wetenschappers. Hij stelde meteen voor een miljard extra ter beschikking te stellen voor fundamenteel onderzoek, en terecht. Deze prijs zal echter vele fondsen en subsidiepotten openen voor zijn (tijdelijk aangestelde) promovendi en medewerkers. Onderzoekers die afhankelijk zijn van projectsubsidies besteden vele onderzoeksuren aan het schrijven van voorstellen, vaak zonder rendement. Er is een moordende concurrentie tussen universiteiten en instituten om de gunst van subsidie-gelden en geldverstrekkende stichtingen en commissies. Ik heb jarenlang aan een onderzoeksinstituut van het onderwijs gewerkt om te weten hoe fragiel de positie is van dergelijke onderzoekers. Continuiteit in een vaste baan is meestal een illusie, zodat een projectonderzoeker na uitvoering vaak opstapt naar een baan met meer zekerheid. Dodelijk natuurlijk voor onderzoek naar langdurige fundamentele vraagstukken.
Meer opwinding was er deze oktobermaand voor de toekenning van de Nobelprijs voor de literatuur aan de singer-songwriter Bob Dylan. Zijn poëtische taal als uitdrukking van de tijdsgeest, politiek gekleurd, bracht tal van literatuurrecensenten in beroering.
Na deze uitvoerige voortbeschouwing kom ik op het eigenlijke onderwerp van deze column, namelijk de opvattingen van Nobelprijs winnaar (2000) Jozef Stiglitz. Omtrent de bedreiging van de euro binnen de Europese Unie. Hij beschouwd de euro in zijn boek: De euro hoe de gemeenschappelijke munt de toekomst van Europa bedreigt. Om de problemen het hoofd te bieden die de problemen veroorzaakt, zijn er volgens hem twee opties: óf de eurozone gaat schulden van landen onderling verdelen en veel nauwer samenwerken, óf de muntunie moet worden ontmanteld. Omdat de eerste oplossing politiek gezien vrijwel onhaalbaar geacht wordt, pleit Stiglitz voor een verschillende waardering voor de sterke eurolanden (Duitsland, Nederland en Finland) en een zuidelijke variant. Hierdoor zijn opgelegde bezuinigingsmaatregelen (3% norm) overbodig, kunnen zuidelijke landen hun valuta gaan herwaarderen zodat hun concurrentiepositie en de werkloosheid beter kan worden aangepakt. Zoals de eurozone nu functioneert, verergert de euro de ongelijkheid tussen landen. Een muntunie met blijvend grote verschillen tussen landen is tot mislukken gedoemd zegt hij. De afgedwongen bezuinigingen (Griekenland, maar ook bijvoorbeeld Nederland), die de muntunie uitvoert, veroorzaakt desastreuze effecten, zoals: er ontstaat in de armere landen grotere werkloosheid, de lonen gaan verder omlaag en getalenteerde krachten zoeken hun heil in rijkere eurolanden. Wie goed oplet, ziet hier een paralel met de situatie van de rijke westerse landen en zogenaamde ontwikkelingslanden. De euro in de huidige vorm, aldus Stiglitz, zal leiden tot enorme kosten, depressie in zuidelijke landen, politieke instabilitiet en lage aanhoudende groei in grote delen van het continent.
De boodschap die hij heeft voor de centrumpartijen in rijke westerse landen luidt: “Het beleid moet worden aangepast als zij Europese harmonie en solidariteit willen blijven uitvoeren. Zo niet dan gaan extremisten en populisten ermee vandoor.” Hij vindt het Europese project te kostbaar om het op te offeren aan de euro.
Eurogroepvoorzitter en minister van financiën Jeroen Dijsselbloem is met Stiglitz in debat getreden in Amsterdam, maar houdt vast aan de euro in zijn huidige vorm en ziet kansen tot verbetering na de crisis. Hoogleraar geo-economie geeft in de Groene Amsterdammer (N˚ 40) een uitvoerige beschouwing over de ideeën van Stiglitz en steunt hem in zijn opvattingen omtrent de fatale gevolgen van de begrotingsdiscipline die door de EU, ECB en IMF zijn opgelegd aan zuidelijke landen (met name Griekenland), maar evenzeer voor de hoge werkloosheid en banenverlies in de rijke landen, waardoor handels- en marktbelangen voorrang krijgen. Rutte III in aantocht?
MJvSt
Bron: o.a. NRC, 1 okt. 2016