De voorouders van Wynsen en (An)Drieske Jelsma, ouders van Jan en Meine Jelsma, Túnstritte, die later in Talma State hebben gewoond, en daar zij overleden.
In 1795 komt Napoleon, op verzoek van een stel vooraanstaande Patriotten in balling schap, die zeggen namens de bevolking te spreken, de “ De Zeven Verenigde Provinciën”, binnenvallen, aan zo’n uitnodiging voldoet hij wat graag, waarna de Patriotten, “De Bataafse Republiek” uitgeroepen, vervolgens, maakt Napoleon daar al snel het “Koninkrijk Holland” van, met zijn broer als “zetbaas”,(niets nieuws onder de zon), en in 1810 wordt dat ingelijfd in het Keizerrijk Frankrijk, dat nog steeds in oorlog is met Engeland. (Dat namens “anderen” je eigen mening verkondigen, en dan nog het liefst anoniem is van alle tijd en plaats, zelfs hier in Heeg, dus ook al niet een nieuw fenomeen). Om de paling toch in London (bij de vijand) te brengen, in oorlogstijd, is een zware opgave voor de Vissers, die nu echter net zo glad blijken te zijn dan hun paling, ze dansen éérst wel samen met de Patriotten rond de “vrijheidsboom”, onder de de leus “vrijheid gelijkheid en broederschap”, een revolutie tegen de adel en de Oranjes, maar wat is nu die “Vrijheid Gelijkheid en Broederschap” precies? Die is er dus ook niet, het is maar een leus, vervolgens krijgen ze al spoedig hoge posities in dit Systeem, de nu “Franse Provincie Holland” wordt opgedeeld in Mairie’s (gemeenten) en Cantons, en grotere brokken de Departementen, Heeg met de omliggende dorpen wordt zo’n Mairie een Visser wordt hier de Maire (burgemeester), met als “wethouder” Hendrik Maneveld, een aakschipper, die trouwt met de Redersweduwe Dieuwke Attema van Ielkantoar Gaastmeer, maar in deze Franse Periode, wel een zeer vermogend man geworden, de paling wordt verscheept naar Londen onder een “neutrale vlag”, die van het Pruisische Koninkrijk, “omvlaggen” ook toen al! De Britse munt was hier niet verhandelbaar, dus verkopen de Visser de paling in Londen in Engelse munt, kopen daar vervolgens baargoud voor, nemen dat aan boord mee, (valuta smokkel?) en verkopen dat hier weer voor de normale munt in guldens of francs, (een soort van witwassen?) Ook hier dus niets nieuws onder de zon, het is een moeilijke tijd, maar ze rooien het aardig met de schepen die ze hebben, sommige aken in de ZWHoek, zijn genaast door de Fransen. De grote Fryske koopvaardijvloot wordt de nek omgedraaid. Het is in deze tijd dat Jelte Pieters, Bèstfeint is, en Schipper op de Aken van Heeg wordt. In 1811 neemt Jelte Pieters, de naam Jelsma aan, en wordt aldus ingeschreven in de BS van de “Marie Heeg”.
Jelte Pieters geb. op 06 sept. 1767 te Heeg, woont te Heeg, Bèstfeint, trouwt te Heeg, 28 jaar oud, op 22 febr.1795 in Herv. Gem. Heeg, 874/714, met Geertje Wynses (Abbega), geb. rond 1766 te IJlst, rond 1795 wonen beide in Heeg, ze krijgen in Heeg vier kinderen: 1796 Wynsen, wordt schoenmaker; 1799 Akke; 1801 Pieter en 1805 Sipke Jeltes, zij worden net als vader bemanningsleden op de aken van Heeg. Vader Jelte Pieters wordt in 1824 (in de huw.akte zoon) genoemd als “Grootschipper” te Heeg; Zeegaand dus! Akke huwt 1821 Tjalling Pieters de Jong, een aakschipper uit de bekende aakfamilie “De Jong” van Woudsend. In 1841 overlijdt Ge(e)rtje Wynses Abbega, als weduwe van Jelte Pieters Bèstfeint en “aakschipper” voor Heeg; In de Texelse scheepsberichten in de landelijke kranten wordt Jelte P. Jelsma regelmatig genoemd als passant van of naar Londen, vaart op verschillende Aken van Heeg, het laatst op de in 1816, direct na de Franse bezetting gebouwde nieuwe aak met de naam, geloof het of niet: De “NEERLANDS KROONPRINS”, een politieke naam, dus weer 180° gedraaid, Rood wordt weer Oranje, wie heeft het hier over glad? g het heeft géén gevolgen voor de Vissers, alléén wordt de Franse Marie opgeheven en komt er weer een adellijk iemand in de functie van burgermeester van Wymbritseradeel, de oude gemeente, met het gemeentehuis in Sneek, en de rederij gaat nog beter bloeien dan ooit tevoren.
Dan in 1830, zijn we Jelte Pieters Jelsma kwijt, er staat in het register van “Memorie van Successie” d.d. Jan.1830 het één en ander over hem te lezen: Not. Akte Memorie van Successie Kantoor Sneek: filmnr. 272 bron: Arch.nr 42/ inv. 14030/ akt. 307:Jelte Pieters Jelsma: er behoord geen onroerend goed tot de nalatenschap. “Schipper van Heeg op Londen”; verongelukt op reis naar Londen, zonder dat men de juiste dagteke- ning daarvan kan aangeven; vader van Pieter, ook Aakschipper; van Sipke, (matroos/ kok); samen met zijn vader omgekomen, maar wettelijk verondersteld, na zijn vader te zijn overleden: zie ook memorie 14030/309, rond 45 jaar oud. Jelte Pieters Jelsma is, gegist, omgekomen op de Noordzee samen met zijn zoon Sipke Jeltes Jelsma in januari 1830, aangenomen mag worden dat de hele bemanning en Schip “gebleven” is, of wel “met man en muis vergaan”! Ook hier de opm. (niet aangegeven in de Burgerlijken Stand). Ook hier is sprake van een onbekende Stuurman! Na een bezoek aan de Visser Archieven in Sneek, het betreffende laadboek doorgespit, en de ramp gevonden; het wordt als volgt omschreven in het ladingsboek van de Vissers Heeg van 1826-1843: Jelte P. Jelsma: Vertrokken op 08 oktober 1829 vanuit Heeg naar London, echter daar nooit aangekomen hierover staat het volgende vermeld onder deze reis van Oktober 1829, inclusief het hier gebruikelijke, “Jaaroverzicht per schipper per jaar”. Hieruit blijkt dat het zijn 7e reis naar Londen is in dit betreffende jaar1829.
De ramp heeft zich dus niet voorgedaan in 1830, maar vlak na de “uitvaart” op 12 okt. 1829, ook gelet op “de vondst” op 1 nov. opvolgend, 20 dagen na uitvaart, van één van de twee naamborden van deze aak, op het Noordzeestrand van Texel, met de tekst “NEERLANDS KROONPRINS” en dat kan niet van de terugreis zijn, die duurt 4-6 week. Ook de in de laadboeken genoemde schade post, aan lading, wijst er al op, dat de ramp op de heenreis, in okt. 1829, is gebeurd. Jelte Pieters Jelsma en zijn zoon zijn vergaan met de, nog maar 13 jaar oud in Heeg gebouwde aak de “NEERLANDS KROONPRINS” varend voor Ielkantoar Heeg. Deze ramp heeft er voor gezorgd dat er, te beginnen met 1830, de aaknaam en Schipper bij elke vracht vermeld wordt. Van het vermiste 3e bemanningslid is echter (nog) niets bekend, moet bij toeval worden gevonden!
Het ladingsboek van 1826-1843, geeft een inkijkje:
1829 den 8 sten Oktober, Jelte Pieters Jelsma, vertrokken naar London, met 20.050 ponden aal, waaronder 5000 pond Rooden, de rest Schiere en veel Dikken!
“een extra Beste Lading”.
“Kosten f. 2148.=” en dit 8 maal onderstreept! “Op deze Reis totaal Verongelukt, waarschijnlijk midden in (op) zee. “Een aandoenlijke Ramp”! (ja, maar voorwie????)
In het Jaaroverzicht van de vervoerde vrachten door Jelte Pieters Jelsma nog het volgende: Vracht 7, is vertrokken op 8 October met 20.050 ponden aal waarde f. 2148.= met er achter in de “kolom opbrengst” vermeld: “gebleven”. Totaal opgetelde kolommen der 7 vrachten, verminderd met de waarde 2148.=, als – post. Alleen boven de vracht staat de naam van de schipper, de rest van de bemanning wordt niet genoemd!!
Geertje Wynsens Abbega, is “weduwe” geworden van een vermist persoon, evenzo de jonge vrouw van Sipke Jeltes nog maar pas, op 10 mrt. 1829 getrouwd, zonder inkomen, de gage stopt op de dag van het ongeluk, voor hen rest nu de Diaconie! Haar zoon Pieter Jeltes, was ten tijde van het ongeluk ook al schipper op een aak van Heeg en onderweg naar Londen, terwijl zijn 2e vrouw hun 1e kind ter wereld brengt op 23 nov. 1829 n.l. : Akke Pieters, vader Schipper te Heeg, afwezig, is op reis; getuige Sybren Jetses Reyinga, 49 jaar beurtschipper te Heeg; Pieter Jeltes is in 1835 ziek van boord gegaan en in 1836 reeds overleden, 35 jaar jong.
Uit Maritieme Databank, Scheepsberichten: Het volgende: RC 061029 (Rotterd.Courant): Texel uitgezeild: 4 oktober de “VISSCHERIJ I”; P.J. Jelsma van Heeg naar Londen, dus 4 dagen eerder dan vader en broer, van Texel uitgevaren naar Londen. Ze hebben elkaar nooit weer gezien!
FT.