Natuerlik Nijs

7 maart 2012

in Natuerlik Nijs

Moai begjin. Earste wike jannewaris: sensaasje, stoarm en heech wetter. Polderdiken rinne oer en op guon plakken strûpt it Fryske lân der ûnder, greppels en sleatten steane sljuchtfol wetter. It Wouda-gemaal draait op folle krêft, al rikket de piip net mear. Heech wetter yn de winter is in byld fan ús jeugd, it Fryslân fan dik fjirtich jier werom, fan ride op de ûnderstrûpte bûtlannen. Earste wiken febrewaris: krekt net mei 16.000 rûnom, koest yn de provinsje prachtich reedride.

Brandganzen

Guozzen. Op 13 febrewaris ried der mar ien op dy hiele grutte Hegemermar, wylst it der de dei derfoar aardich drokker wie. No wie it de earste dei dat it taaide, it waaide net en it iis wie op plakken al net sa hurd mear. Op wei nei De Gaastmar, dêr’t it noch prachtich iis bliek te wêzen, wie op ‘e hichte fan Yndyk in machtich skouspul te sjen. Werklik tûzenen pauguozzen (brandganzen) stigen op út it lân, fleagen lûdroftich oer en strieken del op it iis midden op de mar. Guozzen binne ek seker in fraai stik Fryslân-promoasje.

Der op oan sprekke. In moai tillefoantsje mids desimber. Gerda Verstraten hie as ‘Freon fan Omrop Fryslân’ myn stikje nei fan de ‘Freonen’ stjoerd en woe my wat hearre litte. Handich drukte Dick it knopke yn en te hearren wie û.o. dat haadredakteur Jan van Friesland ta sei dat hy de meiwurkers oangeande it Ingelsk oansprekke soe en hy boppedat ek kritysk tasjen soe op it brûken fan geef Frysk. Dat der tenei serieus nei Fryske foar Ingelske wurden socht wurdt en dat dy dan ek brûkt wurde sille. It wie dan wol net in persoanlik gesprek, mar omt hy it no ynspruts op bân, sa sei hy, lei it fêst en wie hy der ek op oan te sprekken.

Kramsvogel

Fjildlysters. Op 9 febrewaris, de dei nei’t de âlvestêdetocht ôfblaast wie, sieten der wol fjirtich fjildlysters (kramsvogels) yn de akasia’s fan it Heempark. Lytsere ploechjes fan dizze fûgels op trochtrek wiene al earder sjoen yn inkelde tunen op De Eker. No fleagen seker tweintich nei de tún fan de buorlju op It Gerslân, dêr’t se harren rûzje meitsjend folfrieten oan de fruchten dy’t oan it beamke sieten en dy’t op de grûn fallen wienen. In klyster (merel) moast plak meitsje.

Met onderhoudsvrije tuin. Dit stond te lezen in een advertentie waarin een makelaar een woning aanbood waar echt de gehele voortuin was bestraat. Het straatwerk lag er dan wel netjes in, maar zo’n vaak door gif bespoten dorre bestrate kale vlakte, waar geen struik, bloem, boom of zelfs geen grassprietje groeit kun je toch geen tuin noemen? Het is een parkeerplaats, een onoverdekte sloopauto- of caravanstalling, een plaats om de auto te verversen, een bergplaats voor lege bierkratten, voor winterbanden, voor een hondenhok voor de twee bouviers, maar zéker geen tuin. Hier komt geen vlinder of vogel en bovendien wordt alle regenwater zonder van nut voor de natuur te zijn geweest direct afgevoerd. Dit is geen tuin. Het is geen gezicht. Dát is het.

Zoiets van eh. Okéé. Weet je, toen ik ‘zoiets van eh’ voor het eerst hoorde had ik gelijk zoiets van eh, jeetje. Nou, dat had ik ook, gelijk zoiets van eh, poeh! Zeg eh, wat bedoel jij eigenlijk met ‘zoiets van eh’? Met zoiets van eh? Nou, eh, gewoon, als je niet weet wat je ergens van vindt zeg je eerst ‘zoiets van eh’, voegt er póeh, jéétje, tóe maar, nóu of zóó hé aan toe, en dan lijkt het net of vind je van zoiets van eh, tóch iets. Of eh… zoiets.

Verslag Skriezekrite Idzegea 2011. Met de moderne luchtpost bereikten ons de broedresultaten van 2011, opgemaakt door Sytse Terpstra. Hier volgt in vogelvlucht een greep. In het algemeen en volgens Vogelbalans 2011 van Sovon vertonen vogels van het platteland ondanks de vele beheersmaatregelen nog steeds geen teken van herstel. Scholekster, kievit, grutto en veldleeuwerik is nog maar 40-70% van het aantal in 1990. De kemphaan is als broedvogel bijna verdwenen en de boerenzwaluw toont een afname van 50-70% in de laatste 40 jaar. Nieuw onderzoek heeft nog eens bevestigd dat een hoog waterpeil, naast kruidenrijke vegetatie en openheid en schaal van het gebied van groot belang is.

Skries

Er is hier op verschillende plaatsen weer geëxperimenteerd met greppelplasdras en hogere slootpeilen. Wat de grutto betreft, van deze soort zijn in de Skriezekrite 359 broedparen geteld tegen 325 in 2011 en dit geeft hoop op herstel. Van die 359 getelde broedparen hebben volgens opgaaf van de nazorgers 307 succesvol gebroed. De kievit telde in 2011 202 getelde broedparen, tureluur 142, scholekster 135, watersnip 3 en kluut 2. Veldleeuwerik, graspieper, gele kwikstaart, slobeend en zomertaling profiteerden van uitgesteld maaien, kruidenrijkdom en plasdrassen en deden het behoorlijk beter dan in 2010, ook was er een broedgeval van een wintertaling.

Deelnemende boeren hebben waar nodig vlot meegewerkt aan de ‘laatsteminuut’ pakketten en op 43.1 ha is de maaidatum uitgesteld, lokaal zelfs naar 22/6.

‘Meiïnoar foar greidefûgels’, besluit fûgelman Sytse en dankt voor ieders inzet.

Allernijs. Een groepje van een stuk of 10 kepen (kwêkfinken) zaten op 14/1 in een boom in het Heempark. * Honden worden weer keurig aangelijnd als men bij een uitgang of in de buurt van huizen komt. En zo hoort het in het hele Heempark: aangelijnd (€85). Of men rijdt met de auto naar de noordelijke ingang om de hond daar los te laten… Terwijl de hond zich uitgelaten voelt, voelt de eigenaar zich vaak opgelaten. Bolussen moeten worden opgeruimd (€120) en niet met een schepje in sloot of struiken worden gegooid. * In glimmend blêd ta ferhearliking foar de boargemaster en deputearre steaten ha miend in protte mienskipsjild oan in ‘moardfrou’, mar ek oan harren sels en uterlik út te jaan. Dit set harren fraai op ‘e kaart, mar dêr kinne se dan mei de ék troch ús betelle mediatrening wol ‘moai’ foarwei komme. * Geregeld waren er in de wintermaanden nonnetjes (lytse seachbekken) in de wateren rond Heech te zien. * Op 13/2 probeerde een grote zilverreiger (grutte wite reager) een wak te vinden op de bevroren vijver van het Heempark.

Nonnetje

De nonnetjes

Drie nonnetjes, van de orde van het Heilig Wonder
doken vrolijk en onbevangen in de diepe vijver kopje-onder
Hun zwart-witte habijt hielden ze aan, ze durfden niet zonder
lagen zelfs boven gekleed in de zon, waren kuis, het was werkelijk bijzonder
Beneden dacht een snoek ‘ha bijt’, en trok ondeugend hun habijt naar onder
en vanachter een boom prees later de abt: dit is wat ik in de schepping zo bewonder 

Hans A.