De Zuivel terug in Heeg? Een onderzoek onder Hegemer boeren

18 mei 2015

in Aankondigingen

Vraagt u zich ook weleens af waar de melk in de supermarkt vandaan komt? Hoe het kan dat we midden tussen de boeren wonen, maar er in Heeg amper een drup melk van de boeren uit de buurt te koop is? Bij het opstellen van de dorpsvisie van Heeg kwam naar voren dat veel inwoners graag producten van de lokale boeren willen kopen en consumeren, maar hun weg naar de boerderij niet koemakkelijk vinden.
Als Engrienetsiis waren Dorine van den Beukel en Freya Zandstra al langer bezig met de zuivelgeschiedenis van Zuidwest Friesland en met de promotie van lokaal eten. Samen met Lucie Gelderblom, als mede-opsteller van de dorpsvisie, hebben ze een onderzoek opgezet om te kijken welke nieuwe verbanden er mogelijk zijn tussen de boeren en het dorp.
Het afgelopen jaar hebben Dorine, Lucie en Freya met alle boeren van Heeg interviews gehouden. Het ‘onderzoeksgebied’ bestreek het gebied van de Gouden Boaiem tot de Pine en van de Hegermeerpolderdijk tot Wimerts. Overal waren we welkom, ondanks wat bedenkingen als: we hebben geen producten te koop en ‘ús molke giet gewoan nei it fabryk’.

Boeren en burgers
We vroegen alle boeren naar de band die zij met het dorp voelen, of ze aanloop van inwoners en toeristen hebben én: of ze er behoefte aan hebben dat er bij de ‘burgers’ meer bekend is over het boerenbedrijf van nu. Het maatschappelijk bewustzijn zit de Hegemer boeren in het bloed. Als voedselproducent is de boer dienstbaar ingesteld en legt met alle plezier verantwoording af – sterker nog: de boer wil graag vertellen over alle kwaliteitswaarborgen in zijn bedrijfsvoering om van zijn prachtvee de allerbeste melk te krijgen. En niets liever wil de boer dat de consument van die melk geniet.
Dat geen boer gelijk is, bleek ook in Heeg. Bedrijfsomvang, leeftijd, in bezit van melkrobot – geen twee grote boeren zijn gelijk, geen twee oudere boeren zijn gelijk en geen twee robotboeren zijn gelijk. Toch waren wij op zoek naar de gemene delers: veel van de Hegemer boeren zijn gedreven om hun verhaal aan de consument te vertellen, zien daar ook een grote noodzaak in om maatschappelijk draagvlak voor de melkveehouderij in stand te houden, maar wat zouden ze daarvoor ter hand willen nemen? We verzamelden een groot aantal projecten die op tal van plaatsen ergens in Europa op het snijvlak van boer en burger plaatsvinden. Van educatieboerderijen tot koeiensafari’s, van zuivelstreekmerken tot koop-een-koe-initiatieven. We vroegen de boeren wat zij interessant vonden en wat niet.

De top drie vervolgprojecten
De grote nummer 1 was een initiatief voor zonne-energie, waarbij boeren de daken van een ligboxstal beschikbaar stellen voor collectieve energiewinning. Ook zien de boeren kans van slagen in verschillende-boerderij-evenementen: door op gezette tijden het erf open te stellen voor excursies, wandelingen of picknicks kan de burger verwelkomd worden op de boerderij. Nummer drie is een melktap, aan de weg of in het dorp. Want veel boeren willen graag laten zien wat voor een topproduct zij maken en met een melktappunt kunnen ze dat zo vers mogelijk aanbieden.
Uit de enquête die ten grondslag lag aan de dorpsvisie wisten we dat er belangstelling is in het dorp voor producten van de boerderij. Om die belangstelling verder te onderbouwen, peilden we die animo opnieuw tijdens een vergadering van Plaatselijk Belang. Opvallende conclusie: een derde van de invullers zou graag melk van de lokale boeren willen kopen. Ook onder de toeristen van Heeg hielden we een enquete: 125 vragenlijsten kregen we ingevuld terug. 92 procent van onze gasten wil graag streekproducten kopen en eten, 80 procent wil graag deelnemen aan activiteiten op de boerderij. Gasten die met de boot in Heeg zijn lopen iets minder warm voor agrarische bezigheden dan kampeerders. Door gesprekken met middenstanders en horeca-ondernemers zagen we de belangstelling voor streekproducten gestaafd: er is veel meer vraag naar lokale producten in winkel en op de menukaart, dan waarin kan worden voorzien. Gaandeweg onze gesprekken zijn daarvoor tal van ideeën ontstaan, met als gevolg dat u binnenkort een heel nieuw Hegemer product op uw bord kunt treffen: boerenpannenkoeken van eigen melk en eieren van Akke en Haye (en meel van de molen).

Zonne-energie en weilandwandelen
Om de drie meest kansrijke projecten een stap verder te kunnen brengen, hebben we dit voorjaar vervolgbijeenkomsten belegd. Samen met de energiecoöperatie Duurzaam Heeg verkenden een aantal geïnteresseerde boeren de mogelijkheden van collectieve zonnepanelen op staldaken. De coöperatie neemt de verdere uitvoering van dit project van ons over en krijgt daarbij steun van de Friese energiekoepel Us Koöperaasje.
Ook voor het uitwerken van boerderij-evenementen was flink animo. Hoewel boeren huiverig zijn om hun weiland structureel voor wandelaars open te stellen omdat ze geen hondenpoep in hun gras willen, zagen de aanwezige boeren wel mogelijkheden voor wandelroutes over meerdere bedrijfspercelen die eens per jaar op een feestelijke zaterdag opengesteld worden. Voor twee routes kan dit jaar misschien al zo’n evenement worden gepland: een route van Lytshuzen richting Osingahuzen door het weiland en de route over de Gouden Boaiem van Heeg naar Woudsend en vice versa. Voor de planning van deze evenementen zoeken we de samenwerking met wandelliefhebbers en de IJsclub Heeg. Hegemers die warm lopen voor zo’n weilandwandeldag worden van harte uitgenodigd mee te helpen (reactie op onderstaand email hidden; JavaScript is required).

Een melktap in Heeg?
Ons onderzoek heet “De Zuivel terug in Heeg?” en het doet ons goed dat we op veel enthousiasme stuitten om dat weer mogelijk te maken. Zeker vier boeren hebben belangstelling een melktap op eigen erf te plaatsen, zodat Hegemers en gasten daar hun flesje verse melk kunnen komen tappen. De regels voor verkoop van rauwe melk zijn in Nederland veel strenger dan in de rest van Europa. Een Nederlandse boer mag alleen op eigen erf melk verkopen, terwijl in andere landen Europese subsidie beschikbaar is om melktappunten in dorpen te installeren. Er zijn heel wat regelgevings-obstakels te slechten, maar onze handen jeuken om in Heeg ook zoiets van de grond te krijgen.
De Hegemer melkveehouders produceren naast melk natuurlijk ook vlees. Naar vlees van dichtbij huis is steeds meer vraag, omdat consumenten graag willen weten hoe hun eten geproduceerd is. Ook in Heeg bespeuren wij vraag naar lokaal rundvlees. Mocht u geïnteresseerd zijn, meldt u dan, dan kunnen ook de mogelijkheden van een vleesproject verder uitgezocht worden.
Het onderzoek ‘De Zuivel terug in Heeg?’ werd mede mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân en de gemeente Súdwest Fryslân. We hopen hier samen met de boeren die daar zin in hebben, mooie concrete vervolgstappen aan te kunnen geven. Het liefst in samenwerking met dorpsgenoten die net zo genieten van de groene weilanden en koeien om ons heen. Dus laat van u horen: email hidden; JavaScript is required

Lucie Gelderblom, Dorine van den Beukel, Freya Zandstra

Film Yn ‘e golle
Ter gelegenheid van Wereldmelkdag vertoont Engrienetsiis in samenwerking met GelderblomGoed de film MooMan. Deze film laat het verhaal zien voor welke keuzes een Engelse boer wordt gesteld om zijn familiebedrijf te laten overleven. Hij kiest een eigenzinnige weg. Een film over koeien, melk en het landschap (Engels ondertiteld)

Voor deze filmvertoning wordt gelegenheidstheater Cinema Miedema ingericht in de golle bij Folkert en Betsy op Lytshuzen, waar we melktapu graag ontvangen met een toepasselijk hapje en drankje. Beperkt aantal plaatsen, dus reserveer tijdig.

Vrijdag 29 mei 20.30
Cinema Miedema
Lytshuzen 9, Heeg
Entree €7,50 (incl. hapje en drankje)
Reserveren noodzakelijk email hidden; JavaScript is required