De stoarm oan it begjin fan it nije jier 2012 begjint ridlik oersichtlik mar hy eindigt ferskuorrend. Hy sil ús, en benammen De Pharshoeke, noch hiel lang heuge.
De stoarmwyn komt op die moarn fan tiisdei 3 jannewaris fan ‘e kant fan ’e Gaastmer. De wolken fleane langs de himel mar it reint net of amper. De measte minsken hawwe, foarsafier hja net mei de auto ûnderweis binne, harren fietsen thús litten. Fietsen is ommers gjin dwaan. Hja ploegje harren rinnendewei troch de hurde wyn hinne. Op sommige mominten steane hja foaroer bûgt, súver hielendal stil. En as hja de wyn yn ‘e rêch hawwe dan stouwe se foarút.
Foto vanaf It Eilan
De wyn wakkert yn ‘e rin fan ‘e moarn oan. De ferwachting is dat er in hurde oant tige hurde wyn komme sil, mei wynstjitten fan tsjin ‘e hûndert kilometer yn ‘e ûre.
In man komt mei syn hûn nei It Eilân ta. Hy wol sels wolris sjen hoe of ’t dêr oan ta giet. De golven slane dan al aardich oer ‘e steiger hinne. Syn hûn hat er absolút gjin aardichheit oan. Hy lûkt syn baas súver efterút. It bist stiet mei al syn fjouwer poaten styf tsjin ‘e rinrichting yn. De man sjocht it in momint oan en giet dan werom. Hjir kin hy gjin droege fuotten by hâlde.
In oarenien wol noch gau efkes by de boaten sjen. De stoarm blaast him de pet fan syn kop. Hy prebearret de pet werom te pakken mar de wyn is him te fluch ôf. Telkens as de man syn pet hast te pakken hat blaast de wyn it deksel fierder fuort. De man ferdwynt út it sicht. Hy komt net werom.
Tsjinoer It Eilân op De Syl rint in mem mei har jonkje tsjin de wyn yn te wrakseljen. Hja hat it bêrn styf by de hân beet, mar op in stuit lûkt it jonkje him los en drafket nei it wetter ta. It wol sjen hoe of de einen harren fermeitsje. Dat hie it bêrn better net dwaan kint. In hurde flaach wyn jout it jonkje in pûst en it dûkelt foaroer fan ‘e strjitte ôf op ‘e kop yn ‘t wetter. De mem raast it út! Wêr as hy sa gau wei komt kin gjin minske sizze mar op datselfde momint fljucht har in jongfeint foarby, springt sûnder mankeren it wetter yn en pakt it jonkje by syn lurven. Hy swemt er mei nei de kant. Dêr fielt hy wat grûn ûnder syn fuotten, hy kin dêr min of mear stean. Hy tilt it bêrn omheech. De mem pakt it oan, skoddet it earst flink troch inoar en ferdwynt dan yn ien fan ‘e wenningen tsjinoer. De jongfeint knypt der efteroan. Hy sil syn lean noch krije.
Underwilens begjint it te reinen en net sa súnich. De loft wurd donker. De wolken jeije leech en ûnbidiche fluch oer de ierde. De wyn fluoitet troch de touwen en de lynen fan de boaten yn ‘e jachthaven. It klinkt ûnfeilich en driigjend. De golven op de Heechumermar komme omheech en rôlje mei krêft tsjin en oer de steiger fan It Eilân. It skom fljucht oer it wetter. It liket te siedsjen, sa woest giet it tekeer.
Yn ‘e haven leit noch in boat, in moai jacht, dwêrs op ‘e wyn. It is net al te stevich fêst makke. Der sit te folle romte tusken de touwen. De hurde wyn besyket der mei ôf te rekkenjen en smyt it jacht sûnder ophâlden tsjin de steigerpeallen. Dat moat fout gean, it kin net oars. In griis.
It strieminne waar hâldt de hiele fierdere dei oan. Minsken dy ’t net driuwend bûten de doar hoefe te wêzen bliuwe dizze dei binnen.
Mar waarimpel – oan it begjin fan ‘e jûn liket de stoarm in bytsje te bedarjen. De fleanende wyn nimt wat ôf, mar jout noch absolút gjin belies. It is bytiiden in spoekeftich gesicht – de opkommende moanne piket ’s nachts ôf en ta hiel efkes tusken de driiigjende wolken hinne en feroaret de wrâld ûnder him yn in spoeklânskip. De minsken lizze te sliepen, of besykje te sliepen, mar skrikke allegeduerigen wekker fan ‘e hurde wyn. Hja krije net de rêst dy ’t hja nedich hawwe. De natuer hâldt der diskear gjin rekken mei.
Wa ’t tocht hie dat it de oare deis wat kalmer wurde soe hat it by de ferkearde ein. Krektoarsom – de foarsizzing wurdt er net better op: hurde, stoarmeftige wyn mei pûsten oant oer de hûndert kilometer per ûre.
De húzen op It Eilân hawwe juster de stoarm aardich trochstien, mar se krije it dizze dei opnij swier foar de kiesen. Fan inkelde húzen waaie der dakpânnen fan ’t dak ôf. Dy smakke mei in hurde klap op ‘e grûn del. It wurdt gefaerlik om bûten te rinnen.
Om kofjetiid hinne begjint it te reinen, hurd te reinen. It wetter spielt út ‘e himel wei nei ûnderen ta op ‘e ierde. De wolken hingje ticht boppe de grûn. It wurdt boppedat ek noch tsjuster. It ljocht mei yn ‘e húzen hast wol op, oars sjocht men net heal wat men docht. Mar dan sjocht men wer net wat der bûten bart.
Dit is net bêst. It wetter strymt tsjin de glêzen, dy ’t súver hast trochbûge ûnder it geweld. It wetter fan ‘e mar komt heecher en heecher. Eltse keer springt der wer in golf fierder en fierder it lân op. It liket wol as of ’t er wolven efter sitte, mei grize koppen en fjurrige eagen.
It jacht yn ‘e haven begjint nou knap skeef te hingjen. Men mei hoopje dat er net in lek slein is oan ‘e sydkant. It kin troch de hurde wyn komme, dy ’t noch hieltiid oanwakkert.
Oan ien fan ‘e húzen hinget in flagge. Hy stiet strak spant. De wyn is net te kearen. Hy hiset oan ‘e flagge en mishânnelet de lape stof mei ynmoed. Oant er sukses hat. Hy slagget deryn om in soom los te krijen. Nou is ’t fergoed klear en dien mei de flagge. Noch in pear hurde pûsters en dan flappert it ding as in fodde oan de muorre.
Dit is gjin stoarm meer – dit is needwaar. It is in wûnder dat der noch net meer skea ûntstiet. Dit komt net goed as it sa trochgiet.
It liket wol as wurdt de stoarm noch wylder. Tsjin tôlven begjinne yn ‘e fierte de syrenen te loeien en de klokken te slaan – ûnkfoarsissend.
De nije húzen dy ’t De Pharshoeke bout hat oan ‘e râne fan ‘e mar steane te wankeljen op harren grûndearingen. Hja hawwe it swier te ferduorjen. Benammen it grutte hûs op it ein fan ‘e rige krijt it swier foar de kiesen. De natuer liket net los te litten. Hy lûkt en triuwt en skuort oan it gebou as woe der it hiele soadsje de blabber ynsmite. It is net te leauwen, sa giet it te kear. En sjoch, nou wurdt it noch folle slimmer: sommige stikken fan it reitdak litte los, hingje noch efkes yn ‘e wyn te flapperjen en sile dan mei in bôge oer en yn it wetter. De stoarm begjint er wille oan te krijen. Hy hyset en lûkt oan it dak. En potverdorie, der komt telkens mear los. De loft dy ’t er dochs al smoarig en goar útsjocht ferminget him no mei de dakbedekking. It grutte hûs, dat in orkaan like te wjerstean te kinnen, stiet no te skodjen op syn fundamint.
In lyts eintsje fierderop, mear nei It Beaken ta, stiet in hege wylgebeam op syn poaten te wankeljen. Noch efkes, dan in hurde pûster en noch ien – en kreakjend dondert de beam oer syn side tsjin de flakte.
It jacht yn ‘e haven sakket starichoan djipperwei yn it wetter, oant de golven oer it dek spiele en allinne de mêst noch boppe it wetter útstekt.
It komt net goed mei it grutte hûs op ‘e Pharshoeke. De wyn lûkt net allinne hurd en fûleindich oan it reit mar hat nou it hiele bouwurk yn syn greep. It stiet sichtber hin en wer te bewegen. Dit giet ferkeard, dit giet hartstikkene ferkeard!
Foto vanaf It Eilan
Noch in hiel lyts skofke en dan bart it freeslike: it dak en de muorren en de grûn begjinne súntsjes te gliden en skowe kalmoan yn it wetter neist it park. It hege bouwurk kantelt ek noch op it alderlêste momint. In fûl sûgjend lûd klinkt boppe it gûlen fan ‘e wyn út. Stadich ferdwynt it trotse hûs yn ‘e golven. Der bliuwt in ûnbidich grut en leeg got oer yn it skoandere lân fan De Pharshoeke.
En wat er dan gebeurt is wol hiel opmerklik– as spilet de dúvel der mei: de stoarm begjint te saksearjen, de hurde rein wurdt stadicher en stadicher en de loft wurdt wat ljochter. It is in hiel raer gesicht, mar it liket krekt as hat de natuer it stûf besocht en hat er no úteinlik syn sin. Hy hat syn wurk dien. Hy jout him del.
Wat de natuer yn werklikheit tocht hat der kinne wy allinne mar nei riede. Wy sille it ynder ivichheid net mear te witten komme.
Symon van der Meer ’t Eilân 17