Allerzielen: Tao en de onsterfelijkheid
Behalve Sint Maarten, inmiddels een kinderfeest, is november de maand waarin overleden personen worden herdacht. In RK-kringen heet dat Allerzielen en in Protestantse kerken vindt de herdenking plaats op de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Overigens worden op Vlieland de overledenen herdacht tijdens de oudejaars nachtdienst, althans in de Protestantse kerk, ook de niet-kerkelijken!
De laatste twee maanden vielen in Heeg een aantal prominente en bekende personen, waarvan ik noem: Foeke Visserman, meer dan 45 jaar gewerkt bij Staalbouw Nauta en tot zijn grote ontreddering niet in staat gesteld te genieten van een zeer bevochten pensioen, evenals Folkert Boersma, ex-kruidenier, -postkantoorhouder, -postbeambte en kundig kerk-rentmeester van de PKN Heeg. We noemen Durkje Attema bij heel Heeg bekend, groetend aan De Syl, in meer mobiele tijden fanatiek kaartspeler in diverse horecagelegenheden. Onlangs overleed mevrouw G. van Barneveld – Jonker, mater familialis nadat Pa Van Barneveld twee jaar geleden was verscheiden.
Bovenstaande opsomming pretendeert niet compleet te zijn, eerder bevindt het zich in mijn gezichtsveld; de gang naar begraafplaats of crematorium wordt steeds frequenter, ook dat heeft z’n redenen.
De vraag die ik mezelf wil stellen in deze column is de vraag naar en na de dood. Dat de dood het geboortelot is dat plant, dier en mens treft is bekend, maar dan?
Dat kan uiteraard niet worden beantwoord in een column, daarom een korte introductie in de zienswijze van de Tao. De vraagstukken van leven en dood klemmen te meer gezien de antwoorden met hemel en hel weinig of geen zegginskracht meer hebben, het zijn te abstracte afleidingen van christelijke doctrines. Het ietsisme is mij te vaag, ’t kan vriezen of dooien, daar vertrouwt een Fries niet op.
In de Joods-christelijke traditie is het gebruikelijk leven en dood in nauwe relatie te zien met het godendom, in de Tao is de filosofie omtrent leven en dood anders ingericht. Deze Chinese leer stamt uit ongeveer 600 v. Chr., evenals het Confucianisme, deze laatste is tot op de huidige dag dominant in China.
Tao-meester en sinoloog Kristofer Schipper heeft vertalingen in het Nederlands rechtstreeks uit het Chinees geïntroduceerd*. Het tv-programma ‘Boeken’ van interviewer Brands op zondagochtend heeft hem onlangs gepresenteerd.
Tao is een zienswijze, waarbij het leven zich afspeelt in twee stadia, namelijk de schepping uit de oerchaos (baarmoeder) cq kosmos en vervolgens een ontwikkeling waarin ieder zijn Weg moet zien te vinden naar een evenwichtige innerlijke kracht, totdat in ouderdom of ziekte de mens verzwakt en functies afnemen tot de dood, dat wil zeggen de terugkeer tot de oerchaos. Deze cyclische tijdsspanne voltrekt zich zowel op makro-niveau in de kosmos als op micro-niveau in plant, dier en mens, zeg maar overal waar leven zich aandient. Deze eeuwige cyclus is veranderlijk zoals het verloop van de jaargetijden en heeft geen eindpunt zoals in een lineaire tijdsopvatting. De Tao spreekt dan ook van de ontsterfelijkheid van het leven, ongeacht de duur of omvang. Dit lijkt me een troostrijke gedacht, die inhoudt dat nooit iets verloren gaat.
Een rechtstreekse consequentie van deze morele opvatting is dat China streeft naar een recycle-economie. ‘Dit houdt in: op termijn sluiting van kolengestookte centrales, vergroening van de energievoorziening. Energiebesparing, herbebossing en waterkrachtbenutting zijn beleidsprioriteiten. China heeft inmiddels meer windmolens dan Duitsland en haalt al ruim twee keer meer energie uit wind en waterkracht dan de VS. In Nederland halen wij zelfs onze povere doelstellingen niet.’ Aldus biochemicus Piet Borst in zijn column ‘Li en ik’ (NRC 18/10 j.l.)
De Tao is een natuurfilosofie zonder donkere ‘theologische spin’ van apocalyps en goddelijke straf.
Het Trijelûk van de gezamenlijke kerken in Heeg herdenkt de overledenen in een ‘In memoriam’ door predikant of pastor. Het zou de moeite waard zijn een in memoriam op te nemen van overledenen die zich niet gebonden weten aan een kerkgenootschap. Misschien een suggestie voor de Sylboade of Trijelûk?
*Kristofer Schipper:
– Confucius, de gesprekken
– Progessive and Regressive Time Cycles in Taoist Ritual, 1986
– Lao Zi, het boek van de Tao en de innerlijke kracht
– Zhuang Zi, De volledige geschiften
MJvSt