Astronomie en sterfelijkheid
Spinozawinnaar Xander Tielens (astronoom-Leiden) leert ons over ons Melkwegstelsel: ‘Want ja, ook de aarde en wijzelf bestaan uit sterrenwalmen en supernovaresten.’ Hij bestudeert het dichtstbijzijnde sterrenstelsel: de zogenaamde ‘Grote Magelhaense Wolk’, 170 000 lichtjaren van ons vandaan (dit wil zeggen 170 000 x 9,46 biljoen kilometer). Met een satelliet (Hershel) kijk je naar het ontstaan en het einde van het leven van sterren. Ook onze zon zal na een x-aantal jaren (2,5 á 3 miljard jaar) tot rode reus opzwellen en als supernova-explosie enorme hoeveelheden gas en stof uitbraken. De aarde is een afhankelijke zonneplaneet, en dus sterfelijk.
Tegelijkertijd vormt dit braaksel een koolstof- en siliciumatomen weer het materiaal voor een nieuwe ster, een cyclisch proces dus. Astronomen hebben bovendien aangetoond dat elders in het heelal sterrenstelsels bestaan met planeten die een vergelijkbare temperatuur en dampkring hebben als onze aarde.
In de DWDD-collegetour van prof. Robert Dijkgraaf (voormalig voorzitter van de KNAW, nu Princeton Advanced Studies in VS) kwam het cyclisch karakter ook al aan de orde in het college, dat in Nederland massaal is bekeken, getiteld ‘De Oerknal’. Het lineaire model van begin tot eind is daarmee gelogenstraft. Sterfelijkheid is aan de orde van de dag in de natuur, maar betekent niet het einde. Je zou het ook anders kunnen zeggen. Sterven is noodzakelijk voor ons voortbestaan. Het noopt tot een bewuste levenswijze voor de tijd die ieder mens is gegeven. Je kunt de natuur wreed noemen, maar is ook in grote mate voorspelbaar, zodat geanticipeerd kan worden door individuen en samenlevingen (politiek en ethiek). Menselijk denken en handelen worden niet uitgeschakeld. Zoals astronomen laten zien zijn er wel beperkingen in de tijd.
Een eindtijd of Apocalyps is in het heelal, vanwege het cyclisch karakter van ons bestel, praktisch uitgesloten. In (religieuze) mythen blijven ze bestaan en hebben/hadden bovendien een functie. In de schriftelijke oertijd waarin mythen ontstonden was er geen hedendaagse kennis verzameld met satellieten en telescopen.
MJvSt